कतै फेरि लोडसेडिङ हुने त होइन ? | Samir Sapkota Chhetri [Offline Thinker] #1

कोरोना महामारीका कारण विश्व नै प्रभावित बनेको यस घडीमा वैकल्पिक शिक्षण (Online Class)ले हल्का राहत मिलेकै थियो तर के गर्नु, कहिले शिक्षकहरुको घरमा बत्ती काटिन्छ त कहिले विद्यार्थीहरु भएको क्षेत्रमा । नेपाल टेलिकमको ई-शिक्षा प्याक लिएको पनि थिए तर के गर्नु, घरमा नेटवर्क नटिपेर बाटोतिर जान बाध्य हुन्छु । अनलाइन कक्षा पुरै पढ्न पाए त भाग्यमानी ।

 

विद्यालय तहमा अध्ययन गर्दै गर्दा, लोडसेडिङको ठूलो समस्या भोग्नुपरेको थियो । दिनको १८ घण्टासम्म पनि लोडसेडिङ हुने गर्दथ्यो । लोडसेडिङको तालिका नै बनाइएको हुन्थ्यो । आज पनि बारम्बार बत्ती जाँदै गर्दा कता कता फेरि पहिलेको जस्तै लोडसेडिङ हुने हो कि भन्ने कुराको डर लाग्छ । यसै सन्दर्भमा, सानो छँदा मैले अध्ययन गर्दै गर्दा भोगेका समस्याहरुलाई समेटेर एउटा व्यङ्गात्मक लेख तयार पारेको थिए । आजका दिनमा अनलाइन कक्षा संचालन भइरहँदा पनि समय समयमा बत्ती निभ्न गएकाले उक्त समयमा मेरो कलिलो मानसपटलमा उब्जिएका कुरालाई समेटेर लेखेको लेख सम्झन्छु । लेख यस प्रकारले सुरु हुन्छ :-

 

लोडसेडिङ

~~~~~~

‘लोडसेडिङ’ भन्ने शब्द नसुनेको व्यक्ति कोही हुनुहुन्छ ? यदि हुनुहुन्छ भने तपाईं नेपाली समुदायमा बसोबास गर्नुहुँदैन होला किनभने यहाँ ‘लोडसेडिङ’ भन्ने शब्द यतिसम्म प्रसिद्ध रहेको छ कि, विश्वका ठूला ठूला व्यक्तिले पनि त्यो स्थान प्राप्त गर्न सकेका छैनन् होला । मान्छेको त कुरै छोडौँ, राति सडकको गल्लीमा भुक्दै डुल्ने कुकुरलाई समेत यस विषयमा राम्रो ज्ञान रहेको छ । भर्खरै जन्मेका बच्चा बाहेक अन्य सबैजना यस शब्दसङ्ग परिचित रहेका छन् तर निकट भविष्यमा त भर्खरै जन्मने नवजात शिशुहरुले पनि लोडसेडिङका विषयमा जन्मजात ज्ञान प्राप्त गर्छन् होला ।

 

‘लोडसेडिङ’ भन्ने शब्द सुन्ने बित्तिकै मलाई एउटा रमाइलो घटनाको याद आउने गर्दछ । एकताका मेरी आमाले भाइलाई खाना खुवाउदै हुनुहुन्थ्यो । खाना खुवाउने क्रममा लोडसेडिङकै कारण झ्याप्प बत्ती निभ्न गइ मुखमा लैजान खोज्नुभएको हात त नाकमा पो पुग्न गएछ ।

यो त एउटा सामान्य घटना भो, कतिपय अस्पतालजस्ता महत्वपूर्ण क्षेत्रमा त लोडसेडिङले एउटा अभिशापको रुप धारण गरेको हुन्छ ।

 

नेपालको सन्दर्भमा भन्नुपर्दा, प्राकृतिक स्रोत र साधनले भरिपूर्ण रहेको यो देश जल सम्पदाको दृष्टिकोणले विश्वमा ब्राजिलपछिको दोस्रो धनी देश मानिएको छ । यसका अतिरिक्त, यहाँका अग्ला-अग्ला पहराबाट हाम फाल्दै बग्ने छहराहरु र पहाडको काखाबाट तराईतिर बग्ने गरेका ६००० नदीनालाहरुसङ्ग ८३,००० मेगावाट जलविद्युत उत्पादन गर्ने क्षमता रहेको छ तर त्यसको सदुपयोग हुन नसक्नाले ती सम्भावना र क्षमता हामी नेपाली सर्वसाधारणका लागि ‘ह्लासामा सुन छ, कान मेरो बुच्चै’ बन्न पुगेको छ । यसरी जलविद्युतको निकै ठूलो सम्भावना रहेको मुलुकमा नै लोडसेडिङको समस्या उत्पन्न हुनु त निकै लज्जास्पद कुरा हो, होइन र ?

 

धरातलीय स्वरुपकै कारणले पनि नेपालका विकट क्षेत्रका लाखौ जनताहरु विद्युत सेवाबाट वञ्चित रहनुपरेको तीतो सत्य त सबैलाई अवगतै रहेको छ । यद्यपि, भौगोलिक विकटता नभइ सुगम रहेको क्षेत्रमा विद्युत सेवा त पुगेको छ तर चाहिएको बेलामा बत्ती बल्दैन । सुगम क्षेत्रमा पनि १ घण्टामै ४/५ पटक बत्ती काटिने हुदा यहाँका जनताहरु बत्तीमुनीको अध्यारोमा बस्न बाध्य छन् । यति मात्र नभइ बालबालिकाहरुले बेलुका स्व-अध्ययन गर्न पाएका छैनन् । SEE ( तत्कालीन SLC ) जस्तो महत्त्वपूर्ण परीक्षाको समयमा समेत लोडसेडिङले गर्दा नकारात्मक असर पुर्‍याइरहेको हुन्छ ।  विद्यार्थी मात्र हैन, उद्योग-धन्दा संचालन गर्ने व्यक्ति देखि लिएर सम्पुर्ण सर्वसाधारण जनताहरु यसबाट पीडित बन्न पुगेका छन् ।

 

आजको युग वैज्ञानिक युग हो । आजसम्म जेजति उपकरणहरु आविष्कार भएका छन्, ती सबै उपकरणहरु संचालनमा ल्याउनका निम्ति विद्युतको आवश्यकता पर्दछ । यस्तो युगमा आइपुग्दा पनि लोडसेडिङकै प्रतिकुल प्रभावले गर्दा यहाँका मानिसलाई ढुंगे युगको अनुभव प्राप्त भएको छ । देशमा यस्तो दयनीय अवस्था छ, नेताहरू चाहिँ आपसमा झगडा गर्दै बस्नाले, उनीहरुको त्यस विषयमा ध्यान पुग्न सकेको छैन । यदि लोडसेडिङकै कारणले उनीहरूको घरमा बत्ती नबल्ने हो भने तब मात्र उनीहरुले गरिब सर्वसाधारण जनताको पीडा बुझ्ने थिए । अझ नेपाललाई छोटो समयमै लोडसेडिङमुक्त बनाउने भन्ने उनीहरुका सैद्धान्तिक भाषणलाई व्यवहारमा उतार्न नसक्दा कैयौं वर्षदेखि चलिरहेको नेपाललाई स्वीट्जरल्यान्ड बनाउने प्रतिस्पर्धामा आजसम्म कुनै राजनीतिक दल विजयी हुन सकेका छैनन् ।

 

वास्तवमा नेपालमा जलविद्युतको ठूलो सम्भावना रहेको छ तर जलसम्पदाको सदुपयोग गर्न नसक्दा लाखौ जनताका उज्यालोमा बस्ने सपना पनि नेपालका ती ६००० नदीनालाहरुसङ्गै बगेर गएका छन् । त्यसैकारणले त्यस्ता जल सम्पदाहरुको सदुपयोग गरि अधिक जलविद्युत उत्पादन गर्नतर्फ सरकारको ध्यान जान जरुरी देखिन्छ । कतिपय युवाहरु स्वदेशमै रोजगारी नपाएर विदेशीनु परेको र अन्त्यमा बाकसमा उनीहरुको शव नेपाल भित्रिने गरेको तीतो यथार्थ हामीलाई अवगतै छ । त्यस्ता युवाहरू देशका स्तम्भ हुन् । उनीहरुलाई स्वदेशमै जलविद्युत सम्बन्धी तालिम दिइ दक्ष जनशक्तिको व्यवस्था मिलाउन सरकारले कदम चाल्नुपर्ने देखिन्छ ।

 

यसका अतिरिक्त, सरकारले बजेट विनियोजन गर्दा जलविद्युतको क्षेत्रलाई विशेष प्राथमिकता दिनुपर्छ । सबैका लागि निशुल्क र अनिवार्य शिक्षाको व्यवस्था मिलाइ सबै नागरिकलाई शिक्षित बनाउनुपर्ने अवस्था देखिन्छ किनभने अशिक्षित व्यक्तिले बगिरहेको खोलामा पानी मात्र देख्दछ । उसलाई बगिरहेको खोलाको महत्त्व थाहा हुदैन तर एक शिक्षित व्यक्तिले उक्त खोलामा बगिरहेको पानीसङ्गै विद्युत बगिरहेको महसुस गरिरहेको हुन्छ । साथै ‘एक हातले ताली बज्दैन’ भन्ने भनाइलाई आत्मसात गर्दै अन्धकाररुपी लोडसेडिङको समस्या हटाउनका लागि हातमा हात र काधमा काध मिलाइ  सबै नेपाली एकजुट हुन जरुरी छ ।

 

लेख लेख्दा-लेख्दै पनि रातको दस बजिसकेको रहेछ । आश्चर्य नमान्नुहोस्, मैले घडी हेरेको पनि छैन तर जब मैले यो लेख लेख्दै थिए तब पनि लोडसेडिङकै समस्या भोग्नुपरेको थियो । यो लेख तयार गर्दागर्दै झ्याप्प बत्ती निभ्यो । मैले हत्तपत्त टर्च लाइट बालेर लोडसेडिङ तालिका हेर्ने जमर्को गरे । तालिकामा लेखिएको थियो –

 

सोमबार – राती १० बजेदेखि ११:३० बजेसम्म

 

Facebook Comments